काठमाडौं । बढ्ने र घट्ने सेयर बजारको नियमित प्रक्रिया हो । बजार सधै घट्दैन पनि र सधै बढ्दैन पनि । तर लगानीकर्ताहरूको सोच बजारको प्रकृतिभन्दा विपरित हुन्छ । उनीहरू सधै बजार बढेको मात्र कल्पना गर्छन । यहि धनी बन्ने कल्पनामा गरिने लगानीका कारण पनि सेयर बजार धेरैको टाउको दुखाइ हुन पुग्छ ।
सेयरमा गरिने लगानीबाट बढी नाफा र कम घाटा कसरी गर्ने भन्ने विषय महत्वपूर्ण मानिन्छ । यसका लागि पोटफोलियो म्यानेजमेन्ट एउटा अस्त्र हो । यो विषयमा पीजीआईएम इंडिया एसेट म्यानेजमेन्टका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत अजित मेननको विचार उपयुक्त लागेर हामीले दि इकोनोमिक्स टाइमबाट साभार गरेका छौं ।
विभिन्न समयमा विभिन्न खालका परिस्थितिले लगानीलाई प्रभावित पार्छ । कुनै बेला गरेको लगानीले नसोचेको प्रतिफल दिन्छ । कतिपय समयमा योजनावद्ध तरिकाले गरिएका लगानीहरूपनि डुब्छन् । त्यसैले लगानी गर्नुभन्दा पहिला योजना बनाउने कि नबनाउने भन्नेमा धेरैको विवाद भएको देखिन्छ ।
यसको अर्थ हो विगतमा राम्रो प्रतिफल दिएका सम्पत्तिहरूले भविष्यमा त्यति नै प्रतिफल दिन्छन् भन्ने सम्भावना बढी हुन्छ । यही कारण बजार अस्थिरताको सामना गर्न र दीर्घकालीन रूपमा स्थिर प्रतिफल प्रदान गर्न सक्ने राम्रो(विविध पोर्टफोलियो हुनु आवश्यक छ।
यसलाई प्राप्त गर्ने राम्रो तरिकाहरू मध्ये एक सन्तुलित पोर्टफोलियोको माध्यमबाट हो । जस्तै पश्चिमी संसारमा ६०/४० पोर्टफोलियोको मान्यता छ । यसरी विभाजन गर्दा ६० प्रतिशत स्टक र ४० प्रतिशत बन्डहरू लागनी गर्नुपर्छ । यस प्रकारको पोर्टफोलियोले अमेरिकी बजारमा ५० वर्ष वा सोभन्दा बढीको दीर्घकालीन लगानी क्षितिजमा वृद्धि र स्थिरताबीच राम्रो सन्तुलन प्रदान गर्ने देखाएको छ ।
भारतीय परिप्रेक्ष्यमा पनि सन् १९९० देखि निफ्टी ५० को ३ वर्षको रोलिङ रिटर्नलाई हेर्ने हो भने दीर्घकालीन औसत सीएजीआर रिटर्न १२.२ प्रतिशत छ । निफ्टी ५० ले विगत तीन दशकमा शुन्य देखि २०५ सम्म प्रतिफल दिएको थियो । कुनै सयममा त यसले ५० प्रतिशत प्रतिफलसमेत दिएको थियो ।
लगानीकर्ताहरूको सुझावमा रिटर्न अपेक्षालाई भारतमा लगभग १२५ को दीर्घकालीन औसतको नजिक राख्नुपर्छ भन्ने छ । यसलाई हेर्ने एउटा स्वीकार्य तरिका भनेको नोमिनल जीडीपी वृद्धि दरको आकलन गर्नु हो । लामो अवधिको लागि व्यावसायिक कोष प्रबन्धक कौशलको लागि २५ थप्नु हो।
ऐतिहासिक रूपमा, भारतमा मार्च २०२० मा कोभिड संकटबाहेक, आउटलायर्सका घटनाहरूमा यो पुनरावृत्ति भइरहेको छ । चरम स्तरमा लगानी गर्नुको अर्थ छोटो देखि मध्यम अवधिको प्रतिफल विगतमा मौन रहेको छ। लगानीकर्ताहरू भविष्यमा विगतको प्रदर्शन जारी रहने आशाका साथ यस्ता शिखरहरूमा भीड गर्छन् । सामान्यतया औसत परिवर्तनको बारेमा सचेत हुँदैनन्।
परिवर्तनको यो अवधारणा जीवनको आधारभूत पक्ष हो। लगभग एक प्राकृतिक नियम जस्तै हो । यसले हामीलाई असर गर्दछ । लगानीलाई पनि असर गर्छ । लगानीकर्ताहरूले लक्ष्य(आधारित दृष्टिकोण पछ्याउन र विषयवस्तु वा क्षेत्रहरूमा उच्च प्रदर्शन देख्ने बित्तिकै विचलित हुनुको सट्टा उनीहरूको लक्ष्यको रिटर्न आवश्यकतामा अडिग रहन राम्रो गर्न सक्दछन्। यस्तो समयमा औसत परिवर्तनको अवधारणालाई सम्झेमा व्यवहारमा यसलाई पछ्याउन सजिलो हुनेछ।
माध्यमा परिवर्तन एक शक्तिशाली अवधारणा हो । यसले हामीलाई अधिक सूचित लगानी निर्णयहरू गर्न मद्दत गर्न सक्छ। दीर्घकालीन परिप्रेक्ष्य लिएर र एक राम्रो विविध पोर्टफोलियो निर्माण गर्न सक्यो भने वित्तीय लक्ष्यहरू प्राप्त गर्ने सम्भावना बढी हुन्छ ।
