झापा । झापा गौरीगञ्ज-२ पेन्डारगुटुका जेठा हेमरम ट्युबेलको पानी खान्छन् । नेपाल-भारत सीमामै बसेका उनको गाउँमा शुद्ध पिउने पानी छैन । उनीहरू ट्युबेलकै भरमा छन् । उनीहरूले पिउने पानी केहीबेर राख्न साथ पहेँलो हुन्छ ।
तर, किन पहेँलो भएको हो भन्ने उनीहरूले पानी जाँच गराएका छैनन् । ‘केहीबेर पानी राख्यो भने पहेँलो हुन्छ । लुगा धुँदा पनि लुगा नै बिग्रिन्छ,’ हेमरम भन्छन्, ‘हामी त जन्मेदेखि नै यस्तै पानी खाएर हुर्किएका हौँ । अब त बनी पर्यो । यस्तो पानी नखाएर पनि के गर्नु अरू त विकल्प छैन ।’
गौरीगञ्ज-१ कुञ्जीबारीका ओमप्रकाश राजवंशीको घरमा भएको ट्युबेलको पानी केहीबेर राखेर खान नसक्ने हुन्छ । पानी राख्ने उनको बोतल नै पहेँलो भएको छ । तर, गाउँमा शुद्ध खानेपानी नभएका कारण उनी यस्तै पानी खान बाध्य छन् । ‘झापा सुगम र विकसित जिल्ला भन्छन् । तर, हामी यस्तै पानी खाएर बस्नुपरेको छ,’ उनले भने, ‘लुगा त कामै नलाग्ने हुन्छ । हाम्रो समस्या कसले बुझ्छ र ।’
झापाका दक्षिणी क्षेत्रका अधिकांश ग्रामिण क्षेत्रका जनता शुद्ध पिउने पानीको पहुँच बाहिरै छन् । दक्षिणी क्षेत्रमा अधिकांश भूमिहीन, अदिवासी, दलितलगायतको बसोबास छ । शहरी क्षेत्रमा खानेपानीको विस्तार भएको छ । तर, ग्रामिण क्षेत्रमा बस्ने गरिब जनता शुद्ध पिउने पानीको पहुँच बाहिर छन् ।
डिभिजन खानेपानी तथा सरसफाइ कार्यालय झापाकाअनुसार झापाको दक्षिणी क्षेत्रको पानीमा आरसनिक र आइरन धेरै छ । कार्यालय प्रमुख सयनकुमार श्रेष्ठकाअनुसार आइरनयुक्त पानीले स्वास्थ्यमा धेरै असर नगरे पनि आरसनिकयुक्त पानीले भने दीर्घकालीन असर गर्छ ।
‘झापाको पानीमा आइरन र आरसिनक धेरै छ,’ उनले भने, ‘आइरनले कपडा पहेँलो बनाउँछ । तर, आरसनिकले चाहिँ दीर्घकालीन असर नै गर्छ । यसले छालाको क्यान्सर नै निम्त्याउन सक्छ ।’
उनकाअनुसार ट्युबेलको पानी पिउन योग्न हुँदैन । ‘ ट्युबेलको पानी शुद्ध हुँदैन । ट्युबेल ८० फिट गाडेको हुन्छ । तर, ३० फिटलाई त हामी ग्राउन्ड वाटर भन्छौँ,’ उनले भने, ‘त्यो भएर ट्युबेलको पानी खान उपयुक्त हुँदैन ।’
झापामा १५ दशमलव ८७ प्रतिशत नागरिक अहिले पनि खानेपानीको पुहँच बाहिरै रहेको श्रेष्ठले बताए । यसमा पनि दक्षिणी क्षेत्रका जनता धेरै छन् । विकासको दुष्टिकोणले पछि परेका जनताको घरमा शुद्ध पिउने पानीसमेत पुग्न सकेको छैन । डिभिजन खानेपानी तथा सरसफाइ कार्यालयकाअनुसार पछिल्लो समय दक्षिणी क्षेत्रमा पनि खानेपानी आयोजना अघि बढेका छन् । तर, बजेट अभावले यी आयोजनाहरू सम्पन्न हुन सकेका छैनन् । ‘केही ठाउँमा आयोजनाहरू बन्ने क्रममा छन् । योजनाहरूमा बजेट कम आउँछ,’ श्रेष्ठले भने, ‘जस कारण पनि खानेपानी आयोजना निर्माणको काममा ढिलाई भएको छ ।’
यस्तै, दक्षिणी क्षेत्रका जनतामा शुद्ध पिउने पानीको प्रयोग गर्नुपर्छ भन्ने चेतना नभएका कारण पनि ट्युबेलकै पानी प्रयोग भइरहेको कार्यालय प्रमुख श्रेष्ठले बताए । ‘दक्षिणी क्षेत्रमा अहिले त खानेपानीको विस्तार पनि भइरहेको छ । तर, सकिएका आयोजना पनि संचालनमा छैनन् । कतिपय ठाउँमा जनतामा शुद्ध पिउने पानीको प्रयोग गर्नुपर्छ भन्ने चेतना छैन,’ उनले भने, ‘दक्षिणी क्षेत्रका उपभोक्ता समिति पनि खासै क्रियाशील छैनन् । आयोजनाका खानेपानीमा न्युनतम् शुल्क त तिर्नैपर्छ । उनीहरू ट्युबेलको निःशुल्क पानी खाने बानी भएकाहरू पैसा तिर्न तयार हुँदैनन् । त्यसका कारण पनि शुद्ध पिउने पानीको पहुँच छैन ।’
(न्युज कारखाना)
