काठमाडौं । एक पटक एक बीमा सल्लाहकारले मसँग एउटा पोलिसी सुनाउँन भयो: बीमाको लागत यस्तो थियो कि यसको मूल्य मैले सन्ुन सकिन, त्यसैले मैले प्रस्तावहरू अस्वीकार गरें । त्यसपछि सरकारी कोषहरू भरें र अहिले यसको तीन गुणा बढी खर्च भयो । मैले सोचे कि यो मेरो पोलिसी किन्ने उपर्युत्त र साहसी प्रयास हुनेछ ।
यदि तपाईं बीमा नीतिमा लगानी गर्न जाँदै हुनुहुन्छ भने तपाईंले बीमाको साथ के गरिरहनु भएको छ भनेर बुझ्न आवश्यक छ । त्यहाँ एक भन्दा बढी जवाफ हुन सक्छ । जीवन बीमाका यी शीर्षकको १० प्रयोगहरू हुन् ।
१. आश्रितहरूका लागि उपलब्ध गराउने
यदि कुनै मानिसको मृत्यु भयो भने, उसको परिवारले उसको साथै आम्दानीको हानी समेत व्यहोर्नु पर्ने हुन्छ । त्यसले आश्रितहरूलाई आर्थिक कठिनाइको कारण बनाउँछ ? यदि त्यसो हो भने, जीवन बीमाले आय आर्जन गर्न लगानी गर्ने पैसा उपलब्ध गराएर खाली ठाउँ भर्न सक्छ ।
यदि तपाईं सम्पत्तिमा धनी हुनुहुन्छ भने यो विशेष गरी उपयोगी हुन्छ, तर ती सम्पत्तिहरू तरल छन् (जस्तै घर जग्गा वा व्यवसाय।) । जबसम्म ती सम्पत्तिहरूले पर्याप्त आम्दानी हुँदैन वा नगद बनाउन सकिँदैन भने, तपाईंका आश्रितहरूले आफ्नो स्थान पाउन संघर्ष गर्नुपर्छ ।
२. सेवानिवृत्ति बचत निर्माण
बीमा नीति भित्र कर–आश्रित आधारमा लगानीहरू जम्मा गर्न र त्यसपछि सेवानिवृत्ति वा अन्य उद्देश्यका लागि ती कोषहरू बनाउन सम्भव छ । या त नीतिबाट निकासी गरेर वा नीतिका विरुद्ध उधारो लिएर बचत गर्न सकिन्छ ।
३.विरासतलाई बराबरी गर्ने
मान्नुहोस् कि कुनै व्यक्तिसँग विशिष्ट सम्पत्तिहरू छन् । आफ्नो अपसनमा विशेष गरी छोराछोरी वा उत्तराधिकारीहरूलाई छोड्न चाहनुहुन्छ । हुनसक्छ व्यवसाय वा मूल्यवान गहना जे सुकै होस्, जुन तपाई एक विशेष व्यक्तिसँग चाहनुहुन्छ । यदि यो व्यक्तिको प्रत्येक उत्तराधिकारीलाई बराबर रकम छोड्न चाहनुहुन्छ भने, त्यसपछि नगद छोड्नु पर्ने पनि हुनसक्छ । यस्तो अवस्थमा बीमा आय –अन्य उत्तराधिकारीहरूलाई विरासतहरू बराबर गर्ने उत्कृष्ट तरिका हुन सक्छ ।
४.ऋण तिर्न
कुनै व्यक्तिको मृत्यु हुँदा उसले व्यक्तिगत वा व्यावसायिक ऋण भुक्तान गर्नु पनि उत्तिकै दायित्व हुन्छ । यसरी सुनिश्चित गर्नु त्यस व्यक्तिको उत्तराधिकारी वा व्यवसाय साझेदारहरूको लागि एक ठूलो मद्दत हुन सक्छ । बीमाले ऋण तिर्न आवश्यक नगद प्रदान गर्न सक्छ ।
यसका साथै बैंकले प्रस्ताव गरेको धितोको बीमा । यदि तपाईंले धितोको बीमा गर्नुभयो भने यस्तो बीमा धेरै महँगो पर्छ । धितो चुक्ता गर्ने बीमा धेरै महँगो बीमा हो। तपाईंको धिताकोे ब्यालेन्स घट्दै जाँदा, यस बीमाको लागत स्थिर रहन्छ । यसको सट्टा धितो चुक्ता गर्न एक अवधि बीमा नीति किन्न विचार गर्नुपर्छ ।
५.करहरू कभर गर्दै
कुनै व्यक्तिको मृत्यु भयो भने मृत्युमा लाग्ने करहरू तिर्न बाँकी नै हुनछ । ती करहरू कसरी तिर्ने ? निश्चित गर्नुहोस् कि तपाईं त्यो प्रश्नको जवाफ दिन सक्नुहुन्छ । यदि तपाईं र तपाईंको जीवनसाथीले मृत्युमा एकअर्कालाई सम्पत्ति छोड्दै हुनुहुन्छ भने पतिको मृत्यु नभएसम्म करहरू स्थगित गरिनेछ । यस अवस्थामा, करहरू कभर गर्न दुबै पति–पत्नीको जीवनमा संयुक्त, अन्तिम–नीतिलाई विचार गर्नुपर्छ । बीमा दोस्रो मृत्युसम्म भुक्तान गर्दैन, त्यसैले नीति एक जीवन एक भन्दा सस्तो छ ।
६.मृत्युमा करहरू हटाउन
मृत्युमा कर हटाउन सक्ने बीमा प्रयोग गर्ने रणनीतिहरू छन् । उदाहरणका लागि, तपाईं आफ्ना छोराछोरीको जीवन बीमा गर्न सक्नुहुन्छ । यसले तपाईंलाई ती नीतिहरूमा लगानी जम्मा गर्न अनुमति दिनेछ । त्यसपछि तपाइँले तपाइँको मृत्यु पछि तपाइँको वयस्क बच्चाहरुलाई कर मुक्त नीतिहरूको स्वामित्व हस्तान्तरण गर्न सक्नुहुन्छ । कुनै पनि समयमा प्रभावकारी रुपमा तपाईको बच्चाहरूलाई कर मुक्त नीति मा लगानी हस्तान्तरण गर्न सक्नुहुन्छ । यदि लगानी नीतिभन्दा बाहिर थियो भने त्यो स्थानान्तरण अन्यथा कर योग्य हुन सक्छ ।
७.परोपकार गर्न दान
तपाईंले आफ्नो मनपर्ने परोपकारलाई महत्त्वपूर्ण दान दिन सक्नुहुन्छ जब तपाईं जीवन बीमाबाट प्राप्त रकम परोपकारलाई भुक्तान गरेर मर्नु हुन्छ । तपाईंले नीतिको लाभार्थीको रूपमा परोपकारको नाम दिन सक्नुहुन्छ । नीतिको स्वामित्व परोपकारीलाई हस्तान्तरण गर्न सक्नुहुन्छ, तपाईंको सम्पत्तिलाई बीमाबाट प्राप्त रकम दान गर्न वा परोपकारका लागि नीति किन्न सक्नुहुन्छ ।
